18 June 2013 | State House.
Zen 18, 2013 -- Diskour Prezidan James Alix Michel A Lokazyon Lafet Nasyonal le 18 Zen 2013
Ser frer ek ser Seselwa,
Mr Secretary General of UNCTAD,
Prezidan Mancham,
Ekselans,
Envite distenge,
Ven-tan pase nou ti annan en gran randevou avek listwar. Trwazyenm Repiblik ti ne. E avek li bann senbol ki reprezant avek dinnyite ek lafyerte lepep Seselwa. Sa se nou Konstitisyon, nou paviyon nasyonal, nou lim nasyonal, e nouvo lenstitisyon Larepiblik Sesel.
Ven-tan pli tar, sa bann senbol i reste grave dan nou leker – pli for, pli vibran ki zanmen – pou rapel nou sa gran parkour ki nou’n fer ansanm. Zot la pou enspir nou pou fer plis e pli byen pour nou Sesel. Zot la pou rapel nou ki se nou linite dan nou diversite ki fer nou lafors. Zot la pou fer zayir sa laflanm patriyotizm dan leker Seselwa. Zot la pou proklanmen ki nou annan en sel patri; ki nou tou nou zanfan Sesel.
Nou lazwa i gran, e pou partaz sa levennman avek nou se Dr Supachai Panitchpakdi, Sekreter General Konferans Nasyon Zini lo Komers ek Devlopman (UNCTAD).
Mr Secretary General,
We warmly welcome you. Small island developing states, like Seychelles, are looking for trading frameworks to improve development prospects, mindful that we also need to be resilient against global shocks. Your presence here today testifies to the importance that the United Nations place on the development agenda of Small Island Developing States (SIDS). We thank you for being with us.
Pep Seselwa,
Ozordi set en lot gran randevou avek listwar. Nou senbol nasyonal i pran en sans pli profon akoz sa dat istorik. Ler nou rann omaz nou senbol nasyonal, nou fer li avek en sans patriyotizm renouvle, avek lafyerte. Lafyerte ki nou abit dan enn bann pli zoli pei lemonn, parey preanbil nou Konstitisyon i rapel nou. Dan lafyerte nou selebre linite ki soud nou koman en pep. Nou selebre solidarite antre nou. Nou selebre nou lakonplisman.
Nou’n akonpli bokou depi le 18 Zen 1993. Rezilta i la devan nou.
Nou tou nou’n kontribye pou fer nou sikse koman en pep fyer, debrouyar e travayan.
Nou ganny konsidere koman en legzanmp e en model atraver lemonn. En model lape, linite, tolerans ek bonn gouvernans. Mon pou touzour asire ki nou reste koumsa.
Pandan sa ventan nou’n kontinyelman ranforsi nou demokrasi. Nou annan en demokrasi partisipativ atraver konsiltasyon. Nou annan en leta-de-drwa.
Nou’n amelyor konsiderableman sitiasyon konsernan lord, lape ek sekirite.
Nou’n redres nou lekonomi. Ozordi i repoz lo en baz solid ki kapab asir nou lavenir.
Dan sa 20-an, nou pei i’n ekonomikman e sosyalman transformen. Kot resours i ganny pli byen devlope e zere. Kot larises nou pei i al dan amelyorasyon kalite lavi tou son sitwayen. Kot nou’n angaze pou travay dir. Pou travay ankor pli dir pour nou Nouvo Sesel.
En pei kot nou dimoun aze i kapab viv dan dinnyite e dan en serten konfor.
En pei avek en konsyans sosyal for kot nou kontinnyen konstrir lozman pour nou dimoun.
En sosyete ki annan a-ker lazistis sosyal.
En sosyete kot nou kontinnyen mentenir en sistenm ledikasyon e lasante gratwit, malgre defi pou ranforsi e amelyor zot.
Lo plan ekonomik, an 1993, nou prodwi domestik brit par-tet dabitan ti 6,400 dolar ameriken. Ven-tan apre, i’n ariv 13,900 dolar ameriken.
An 1993, nou prodwi domestik brit (GDP) ti 469 milyon dolar ameriken. Ven-tan apre, i’n ariv 1.2 milyar dolar ameriken.
An 1993, nou rezerv an deviz ti apepre 35 milyon dolar ameriken. Ozordi, nou rezerv an deviz i plis ki 345 milyon dolar ameriken.
An 1993, nou ti ganny klase koman en pei a-reveni mwayen. Ozordi, Sesel i ganny klase koman en pei a-reveni intermedyer siperyer.
An 1993, lo Rapor Nasyon Zini lo Lendex Devlopman Imen, Sesel ti ganny klase 63-enm, e ganny kategorize koman en pei avek en Devlopman Imen Mwayen. An 2013, Sesel i’n ganny klase 46-enm dan lemonn e premye dan Lafrik. Ozordi, nou ganny klasifye koman en pei avek en Devlopman Imen Tre O.
Lo lasenn enternasyonal osi nou’n fer bokou sikse. Nou diplomasi pro-aktif i ganny rekonnet e solisite. Nou’n kontribye anver sekirite enternasyonal e dan lalit kont krim organize. Nou’n ede medye dan konfli. Koman en port-parol Pti Leta Zil, nou’n fer nou pozisyon kler lo bann defi konsernan lanvironnman, ikonpri sanzman klima. Limaz pozitiv Sesel i ganny reflekte dan miwar lemonn!
Pep Seselwa,
Sa bann sif i elokan. Progre ki nou’n fer depi fondasyon Trwazyenm Repiblik ziska ozordi i fenomenal. Sa i ganny rekonnet par lakominote enternasyonal. Nou fyer nou lakonplisman – e avek rezon. Me, sa i pa’n vin par en baton mazik. Nou’n bezwen fer bokou sakrifis. Nou’n bezwen fer fas avek bokou difikilte – sirtou dan en konzonktir enternasyonal defavorab. Nou’n bezwen pran serten dezisyon dir e pa popiler. Dezisyon obzektif e san konsiderasyon politik. Me nou’n persevere. Nou’n montre nou rezilyans. Nou’n reste ini. Nou’n travay dir. E sa i’n permet nou ariv lo some sa montanny, e regard avek bokou lespwar lorizon ki devan nou.
Pour nou pei kontinyen prospere, fodre ki nou tou nou travay dir, nou donn nou kontribisyon. Travay dir i met an valer dinnyite imen. Travay dir i en lenvestisman pour lavenir. Fodre ki nou pran nou responsabilite o-serye.
Nou bann zefor ek polisi i’n anmenn nou lwen. Me nou pa kapab aret la. Nou bezwen regard lavenir e rode ki mannyer nou pou kontinnyen avanse. Nou bezwen kontinnyen fer grandi nou lekonomi pour nou amelyor kalite lavi nou pep, kree lanplwa e kree larises pour nou pei. Kwrasans ekonomik i bezwen tous tou dimoun dan sosyete. I bezwen benefisye tou Seselwa. se koumsa ki i kontribye pou kree plis lazistis sosyal. En prensip ki mon’n toultan krwar ladan. En prensip fondamantal ki’n touzour motiv mwan pou travay pour lepep Seselwa.
Lazistis sosyal i fonnman nou sosyete modern. Me enn bann konsekans krwasans ekonomik ek devlopman rapid se lemerzans en serten lekar dan nou sosyete lo plan ekonomik e sosyal.
Enn nou latas fondamantal se koriz tou linegalite ki kapab egziste dan nou sosyete. Nou bezwen ranforsi lazistis sosyal.
Plis lazistis sosyal i vin atraver:
•Rediksyon sa lekar ki egziste dan pouvwar ekonomik Seselwa.
•Kreasyon plis loportinite.
•Ranforsman nou lenstitisyon demokratik.
•En sistenm sosyo-ekonomik sen, for, ki pa les okenn son sitwayen deryer.
•Akse a ledikasyon, lasante, lozman desan.
•Pratik nou drwa, an tout liberte, me osi akseptasyon nou responsabilite ek obligasyon.
•Travay pour tou, e travay dir.
•Atraver “ownership” ek “empowerment” tou Seselwa.
Pour mwan – e mon konnen pour lamazorite Seselwa – sa de konsep “ownership” ek “empowerment” (ki liye ansanm) i zwe en rol primordyal dan plis lazistis sosyal. Nou bezwen pran “ownership” Nouvo Sesel. Nou bezwen kontinyelman “empower” nou dimoun pour nou pran anmen nou responsabilite, nou lobligasyon, nou lasante, nou ledikasyon, nou aktivite ekonomik e sosyal…
Ler mon koz lo “ownership” ek “empowerment”, mon mazin partikilyerman bann pti lantrepriz ek bann lantrepriz mwayen. Zot moter nou lekonomi. Zot en platform enportan devlopman nou pei.
Dan lepase nou ti empower bann gran biznes. Nou ti fer li byen, e avek lentelizans e avek rezon. Dan sa konteks, lenvestisman etranze i’n kontribye enormeman pou anmenn nou pei kot i ete ozordi. Nou ti bezwen kree volim kapital. Nou ti bezwen ranforsi zimaz Sesel dan lemonn pou devlop nou bann pilye ekonomik. Nou pa ti oule ganny kit deryer. Konpetisyon ti for. Nou ti bezwen kree plis lanplwa. Ozordi nou vwar fri ek rezilta sa polisi.
Ler i’n arive aprezan pour nou “empower” bann pti lantrepriz ek lantrepriz mwayen.
Avek sa baz solid ki nou annan aprezan apre nou reform ekonomik, nou bezwen les biznes Seselwa devlope.
Me nou konstate ki i annan ankor tro bokou lobstak pou komans en pti biznes ek fer li grandi. En lobstak se lankadreman birokratik ki fodre nou revwar. Minister ek lazans ki founi servis i bezwen fer plis e pli byen pou ed sa Seselwa ki anvi leve e debrouye. Zot bezwen ed li pou fer grosi son biznes.
En lot lobstak mazer se difikilte akse ek finansman abordab. Pou redres sa sitiasyon, Minister Finans pe met anplas en nouvo progranm ki’n fini diskit avek bann labank dan pei. Sa pou pran lefe apartir mwan prosen. Sa progranm i fer provizyon pour ki sa Seselwa ki oule “leve e debrouye” i ganny sa loportinite pou fer li … e fer li dan en dele rezonab, san kontrent akse avek kredi ouswa kontrent birokrasi.
An-gro, sa progranm i a kouver lónn ziska 3 milyon roupi. I pou aplik inikman pour bann biznes dan sekter prodiktif. To lentere lo lónn pou varye ant 5 a 7 poursan lo en peryod repeyman ant 5 a 7 an, avek en moratwar 6 mwan lo repeyman. Kontribisyon personnel en endividi pa pou depas 2.5 poursan valer lónn. Pou permet zot demar zot biznes pli fasilman, zot pou benefisye avek konsesyon taks pandan en serten peryod letan. Anplis Gouvernman pou osi fourni zot gratwitman avek latelye pour en peryod 6 mwan. Se selman apre ki zot pou pey en lokasyon abordab lo propriyete ki zot okipe. Nou’n osi idantifye later Providence pour konstriksyon sa bann striktir. Travay pou komanse dan premye lamwatye 2014.
Minister Finans pou donn plis detay lo sa progranm dan bann zour ki pe vini.
En lot size ki nou pe adrese se akse avek kredi labank pour konstriksyon en lakaz. Konmela i tro konplike, sirtou anseki konsern kriter e to lentere ki labank komersyal i sarze, pou ganny en lónn.
Pou ede rezoud sa sitiasyon, Gouvernman pe byento entrodwir en nouvo progranm: “SMART SUBSIDY”. Sa i en nouvo partenarya ant Gouvernman, labank e HFC ki pou benefisye en serten kategori aplikan ki swa pe konstri oubyen aste en lakaz pou premye fwa. Anba sa progranm “Smart Subsidy” Gouvernman pou donn en sibvansyon bann aplikan ki zot saler endividyel oubyen konbinen i ant 6,000 a 20,000 roupi. Sa sibvansyon pou varye dapre nivo saler bann aplikan ki kalifye. Bann aplikan, ki ganny ant saler minimonm ziska zis anba 6,000 roupi, zot osi zot kapab ganny konsidere pour sa sibvansyon, lo en baz ekseptionnel, si zot kontribisyon personnel i sifizan pou satisfer bann lezot kriter. Pour leres nou dimoun ki pa tonm dan sa kategori partikilye, mon oule asir zot ki mon Gouvernman pou toultan tenir son langazman pou asiste zot pou ganny zot prop lakaz atraver bann progranm egzistan. Zot ava kontan konnen, dan sa konteks, ki apartir Out, HFC pou rekomans deboursman lónn, anmenmtan ki i pou ogmant “Second Housing Loan” sorti 200,000 pou al 300,000 roupi.
Pep Seselwa,
Kou lavi dan en lekonomi ouver, parey pour nou, i ganny dikte par plizyer fakter; e bokou i andeor nou kontrol. Mon konpran difikilte ki bokou fanmiy i rankontre pou fer de bout zwenn. Anmezir ki nou lekonomi i grandi, anmezir ki pei i kree plis prosperite, ki nou travay pli dir, ki nou atir plis lenvestisman Seselwa e etranze ... nou pou kontinnyen rod fason inovater pour nou stabiliz kou lavi.
Nou lekonomi i’n amelyore depi 2008. I’n ler pour pep Seselwa tir ankor plis benefis avek sakrifis e zefor ki nou’n fer. Mon konsider li apropriye pour nou revwar ankor enn fwa saler travayer Seselwa. Mon’n donn lenstriksyon Minis Finans pou travay lo en plan konpreansif pou asire ki saler travayer tou Seselwa i ganny revize, an tenan kont kapasite lekonomi pei. Sa pou aplik pour tou nivo saler, enkli saler minimonm. I ava asire ki travayer sekter piblik ensi ki sekter prive i ava benefisye.
Minister Finans i ava pran mezir neseser pou permet sekter prive abzorb sa logmantasyon. Nou bi se ki sa logmantasyon i pran lefe boner lannen prosenn. Sa i anplis sa logmantasyon ki pou pran lefe 1 Zilyet sa lannen.
Ser frer ek ser Seselwa,
Nou lekonomi pe kontinnyen progres dan bon direksyon. Nou pe kontinnyen anrezistre krwasans. An grann mezir, krwasans i depann lo lenvestisman – kiswa lenvestisman Seselwa ouswa lenvestisman etranze. Nou pou toultan bezwen nou prop envestiser Seselwa. Me nou pou osi bezwen envestiser etranze. Tou pei ki oule progrese, ki oule fer grandi son lekonomi, ki oule kree plis larises, i bezwen envestiser etranze. E Sesel i pa en leksepsyon.
Nou bezwen envestiser etranze, e zot bezwen nou. Set en partenarya ekitab, dan respe mityel. Etranze i bezwen respekte Seselwa, e respekte nou koutim. Me nou osi nou bezwen montre respe ek kourtwazi anver zot.
Nou an konpetisyon feros avek bann pei vwazen pou atir envestiser etranze. Lemoman ki zot santi ki i annan en serten ostilite anver zot, zot pou kite e al dan en lot pei. Lekel ki pou soufer? Se pei an antye ki pou soufer. Se nou, Seselwa. Eski nou oule retourn an aryer? Eski nou oule fer lake devan labank pour nou ganny 400 dolar ler nou vwayaze? Eski nou oule retourn dan sistenm “pipeline”? Eski nou oule retourn dan sitiasyon “black market”? Eski nou oule retourn dan sitiasyon “napa”? Annou pa bliye kot nou’n sorti. Annou mazinen kot nou’n arive ozordi.
Annou reflesi byen lo nou latitid. Annou pa dekouraz lenvestisman etranze an itilizan en lazanda politik mesken, annsou e egois. Annou pa fristre zot anba preteks ki nou pe protez nou lanvironnman. Sa Gouvernman – e mon oule ensiste lo la – i ganny rekonnet koman enn bann pli fervan defanser lanvironnman dan lemonn. Sesel i bezwen lenvestisman. Nou bezwen devlopman. En devlopman dirab ki pa pou zanmen konpromet nou bann prensip zesyon ek proteksyon nou lanvironnman inik. Annou ralye nou tou pour devlopman Nouvo Sesel. En devlopman soutenab kot Seselwa i touzour benefisye.
Pep Seselwa,
Devlopman, progre, Nouvo Sesel i en latas patriotik. I devwar tou Seselwa. Ven-tan sikse ek lakonplisman deryer nou i permet nou regard lavenir avek optimizm ek konfyans. Me prosperite ek byennet en nasyon i pa mezir inikman an sif. Kalite lavi e degre lazistis sosyal i osi bann lendikater enportan. Se pou sa rezon ki ranforsman lazistis sosyal i bezwen reste en priyorite dan sa bann lannen ki devan nou. Nou bezwen les en leritaz nob a zenerasyon ki pe swiv dan nou lepa.
En leritaz:
•Pli gran lazistis sosyal.
•Linite ek solidarite nasyonal.
•Kiltir e mantalite travay dir.
•En sosyete lib, demokratik e egaliter.
•Devlopman ekonomik ekitab e soutenab.
•Partisipasyon tou Seselwa dan zesyon ek eksplwatasyon nou resours.
Ser frer ek ser Seselwa,
Ven-tan pase nou ti fer en nouvo komansman. Lepase i deryer nou. Annou regard ver lavenir.
Apre 20-an nou’n antre dan en lot sapit nou listwar. I vre, nou listwar politik i’n toultan polarize dan lepase. Nou bezwen kontinnyen demantel sa baryer polarizasyon. Nou bezwen annan en grander despri. Nou bezwen kontinnyen konsolid Nouvo Sesel. En sel nasyon, en sel pep avek son diversite lopinyon ki eksprim li libreman. Listwar i kapab ganny enterprete diferaman. Sa ki enportan se ki nou tir leson dan nou listwar e avans ver lavenir. Annou rekonsilye kot i annan divizyon. Annou toultan met Sesel premye. Ansanm, annou fer sa gran pa ozordi. Annou regard lavenir avek en nouvo lizye. Avek en nouvo leker. Annou, pandan sa lannen ventyenm laniverser nou Trwazyenm Repiblik, pran aksyon desizif pou konsolid sa prosesis inifikater ki kapab permet nou, ansanm, afront pli byen lavenir. Nou lavenir. Lavenir Sesel. Avek konfyans. Dan linite.
Koste Seselwa!
Bonn aniverser Sesel!
Bonn fet tou Seselwa, isi e partou dan lemonn.
Ki Bondye i kontinnyen beni nou patri e gid nou.
